سلامت جسمکلیه و مجاری ادرار

هر آنچه باید در مورد سنگ کلیه بدانید

سنگ کلیه یا رسوبات کلیوی، توده‌های جامد متشکل از کریستال‌ها هستند.  آنها می‌توانند در هر قسمت از دستگاه ادراری شما، که شامل کلیه‌ها، حالب‌ها (لوله ای که ادرار را از مثانه به کلیه منتقل می کند)، مثانه و مجرای ادرار است، ایجاد شوند.

سنگ کلیه می‌تواند یک مشکل پزشکی دردناک باشد. علل سنگ کلیه بر اساس نوع سنگ متفاوت است.

همه سنگ‌های کلیه از یک نوع کریستال ساخته نشده‌اند. انواع مختلف سنگ کلیه شامل موارد زیر می شود:

سنگ‌های کلسیمی

سنگ‌های کلسیمی شایع‌ترین نوع سنگ کلیه هستند. این سنگ‌ها اغلب از کلسیم اگزالات ساخته شده‌اند، اگرچه ممکن است از کلسیم فسفات یا مالئات نیز تشکیل شده باشند.

کاهش مصرف غذاهای غنی از اگزالات می‌تواند خطر ابتلا به این نوع سنگ را کاهش دهد. غذاهای پر اگزالات شامل موارد زیر هستند (+):

با این حال، حتی اگرچه برخی سنگ‌های کلیه از کلسیم ساخته شده‌اند، دریافت کافی کلسیم در رژیم غذایی می‌تواند از تشکیل سنگ جلوگیری کند.

سنگ کلیه اسید اوریک

این نوع سنگ کلیه دومین نوع شایع است. این سنگ ها می توانند در افرادی که مبتلا به نقرس، دیابت، چاقی و سایر انواع سندرم متابولیک هستند، ایجاد شوند (+).

این نوع سنگ زمانی تشکیل می شود که ادرار بیش از حد اسیدی باشد. رژیم غذایی غنی از پورین ها می تواند سطح اسیدی ادرار را افزایش دهد. پورین ماده ای بی رنگ است که در پروتئین های حیوانی مانند ماهی، صدف و گوشت یافت می شود (+).

سنگ استروویت

این نوع سنگ بیشتر در افرادی یافت می شود که عفونت مجاری ادراری(UTI)  دارند. این سنگ ها می توانند بزرگ باشند و باعث انسداد ادراری شوند.

سنگ های استروویت در نتیجه عفونت کلیه ایجاد می شوند. درمان عفونت زمینه ای می تواند از تشکیل سنگ های استروویت جلوگیری کند.

سنگ سیستین

تقریباً ۱ نفر از هر ۷,۰۰۰ نفر در سراسر جهان به سنگ کلیه سیستین مبتلا می شوند. این سنگ ها در افرادی که اختلال ژنتیکی سیستینوری دارند، ایجاد می شوند.

در این نوع سنگ، سیستین – یک اسید طبیعی موجود در بدن – از کلیه ها به ادرار نشت می کند.

علائم و نشانه های سنگ کلیه

سنگ کلیه می تواند باعث درد شدید شود. علائم سنگ کلیه ممکن است تا زمانی که سنگ شروع به حرکت در مجاری ادراری کند، ظاهر نشوند. این درد شدید به عنوان کولیک کلیوی شناخته می شود. ممکن است درد در یک طرف پشت یا از ناحیۀ شکم باشد (+).

علائم سنگ کلیهدر مردان ممکن است درد به ناحیه کشاله ران نیز برسد. درد کولیک کلیوی به صورت متناوب ظاهر می شود اما می تواند بسیار شدید باشد. افراد مبتلا به کولیک کلیوی معمولاً بی قرار هستند. سایر علائم سنگ کلیه می تواند شامل موارد زیر باشد (+):

  • خون در ادرار (ادرار قرمز، صورتی یا قهوه ای)
  • استفراغ
  • تهوع
  • ادرار رنگی یا بدبو
  • تب
  • لرز
  • تکرر ادرار
  • ادرار کم و ناقص

در صورت وجود سنگ کلیه کوچک، ممکن است هیچ درد یا علامتی نداشته باشید زیرا سنگ از طریق دستگاه ادراری عبور می کند.

عوامل ایجاد سنگ کلیه

این بیماری احتمالاً بیشتر در افراد بین ۲۰ تا ۵۰ سال ایجاد می شود.

عوامل مختلفی می توانند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند. در ایالات متحده، افراد سفیدپوست بیشتر از افراد سیاهپوست مستعد ابتلا به سنگ کلیه هستند.

جنسیت نیز در ایجاد سنگ کلیه نقش دارد. طبق گزارش موسسه ملی دیابت و بیماری های گوارشی و کلیوی (NIDDK)، مردان بیشتر از زنان دچار سنگ کلیه می شوند.

سابقه قبلی این بیماری و سابقه خانوادگی نیز خطر ابتلا را افزایش می دهد.

سایر عوامل خطر ابتلا به سنگ کلیه عبارت اند از (+):

  • کم آبی بدن
  • چاقی
  • رژیم غذایی با سطوح بالای پروتئین، نمک یا گلوکز
  • بیماری هیپرپاراتیروئیدی(پرکاری پاراتیروئید)
  • جراحی بای پس معده
  • بیماری های التهابی روده که جذب کلسیم را افزایش می دهند
  • مصرف داروهایی مانند دیورتیک های تریامترن، داروهای ضد تشنج و آنتی اسیدهای کلسیمی

درمان سنگ کلیه

درمان بر اساس نوع سنگ متفاوت است. ادرار می تواند از طریق صاف کردن بررسی شود تا سنگ های موجود در آن جمع آوری و مورد ارزیابی قرار گیرند.

نوشیدن شش تا هشت لیوان آب در روز باعث افزایش جریان ادرار می شود.  افرادی که دچار کم آبی بدن هستند یا تهوع و استفراغ شدید دارند، ممکن است به مایعات داخل وریدی (سرم) نیاز داشته باشند.

سایر گزینه های درمانی شامل موارد زیر است:

دارودرمانی

درمان دارویی سنگ کلیه برای تسکین درد ممکن است داروهای مخدر مورد نیاز باشد. وجود عفونت نیازمند درمان با آنتی بیوتیک ها است. سایر داروها شامل (+):

  • آلوپورینول برای سنگ های اسید اوریک
  • دیورتیک های تیازیدی برای پیشگیری از تشکیل سنگ های کلسیمی
  • بی کربنات سدیم یا سیترات سدیم برای کاهش اسیدیته ادرار
  • محلول های فسفر برای پیشگیری از تشکیل سنگ های کلسیمی
  • ایبوپروفن برای تسکین درد
  • استامینوفن برای تسکین درد
  • ناپروکسن سدیم برای تسکین درد

لیتوتریپسی

لیتوتریپسی با استفاده از امواج صوتی، سنگ های بزرگ را خرد می کند تا بتوانند به راحتی از مجاری ادراری به مثانه منتقل شوند.

این روش ممکن است کمی دردناک باشد و نیاز به بیهوشی خفیف داشته باشد. همچنین ممکن است باعث کبودی در ناحیه شکم و پشت و خونریزی در اطراف کلیه و اندام های مجاور شود.

جراحی تونل (نفرولیتوتومی پرکوتانئوس)

جراح، سنگ ها را از طریق یک برش کوچک در ناحیه پشت فرد مبتلا خارج می کند. ممکن است فرد به این روش نیاز داشته باشد زمانی که (+):

  • سنگ باعث انسداد و عفونت یا آسیب به کلیه ها شود
  • سنگ بیش از حد بزرگ شده و قابل دفع نباشد
  • درد، قابل کنترل نباشد

یورتروسکوپی

زمانی که سنگ در مجرای ادرار یا مثانه گیر کرده باشد، پزشک ممکن است از ابزاری به نام یورتروسکوپ برای خارج کردن آن استفاده کند.

یک سیم کوچک با یک دوربین متصل به آن از طریق مجرای ادرار وارد مثانه می شود. پزشک از یک حلقه کوچک برای برداشتن سنگ و خارج کردن آن استفاده می کند. سپس سنگ را برای آنالیز به آزمایشگاه می فرستد.

مدیریت درد

عبور قطعات سنگ می تواند باعث درد و ناراحتی شود.

پزشک ممکن است توصیه کند از یک داروی ضد درد بدون نسخه مانند استامینوفن یا ایبوپروفن برای کاهش علائم استفاده کنید (+).

برای درد شدید، پزشک ممکن است یک داروی مخدر تجویز کند یا یک داروی ضد التهاب مانند کتورولاک تزریق کند.

سایر درمان های طبیعی از جمله دوش آب گرم و گرم کردن ناحیه درگیر نیز ممکن است برای تسکین موقت علائم مفید باشند.

آزمایش و تشخیص این بیماری

تشخیص سنگ کلیه نیازمند ارزیابی کامل سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی است. سایر آزمایش ها عبارت اند از (+):

  • آزمایش خون برای کلسیم، فسفر، اسید اوریک و الکترولیت ها
  • نیتروژن اوره خون (BUN) و کراتینین برای ارزیابی عملکرد کلیه
  • آنالیز ادرار برای بررسی وجود کریستال، باکتری، خون و سلول های سفید

همچنین سنگ های دفع شده برای تعیین نوع شان مورد بررسی قرار می گیرند.   برای رفع انسداد، آزمایش های زیر انجام می شوند:

  • رادیوگرافی شکم
  • پیلوگرام داخل وریدی (IVP)
  • پیلوگرام معکوس
  • سونوگرافی کلیه
  • اسکن MRI شکم و کلیه ها
  • اسکن CT شکم

ماده حاجب یا کنتراست زای استفاده شده در اسکن CT و IVP می تواند بر عملکرد کلیه تأثیر بگذارد. با این حال، در افراد با عملکرد طبیعی کلیه، این مسئله نگران کننده نیست.

برخی داروها ممکن است در ترکیب با ماده حاجب، احتمال آسیب به کلیه را افزایش دهند. رادیولوژیست را از هر دارویی که مصرف می کنید مطلع سازید.

عبور سنگ کلیه

عبور این سنگ ها  معمولاً طی چند هفته و در مراحل مختلف انجام می شود.

مراحل

اینها مراحلی هستند که هنگام عبور سنگ کلیه رخ می دهد (+):

  • مرحله ۱: پس از تشکیل سنگ کلیه، ممکن است دچار اسپاسم شوید، زیرا کلیه ها سعی می کنند سنگ را خارج کنند. این می تواند باعث درد شدید در پشت یا پهلوی شما شود که به صورت نوسانی می آید و می رود.
  • مرحله ۲: در این مرحله، سنگ وارد حالب – لوله ای که کلیه ها را به مثانه متصل می کند– می شود. بسته به اندازه سنگ، این مرحله می تواند باعث احساس درد و فشار شدید شود.
  • مرحله ۳: وقتی سنگ به مثانه برسد، بیشتر درد کاهش می یابد. با این حال، ممکن است احساس فشار بیشتر در مثانه و نیاز مکرر به ادرار کردن داشته باشید. در برخی موارد، سنگ ممکن است به طور موقت در دهانه مجرای ادرار گیر کند که می تواند باعث مسدود شدن جریان ادرار شود.
  • مرحله ۴: مرحله نهایی زمانی رخ می دهد که سنگ به مجرای ادرار رسیده باشد. در این مرحله، باید به سختی تلاش کنید تا سنگ کلیه را همراه با ادرار از طریق دهانه مجرای ادرار دفع کنید.

چقدر طول می کشد تا سنگ کلیه دفع شود؟

زمان لازم برای دفع این سنگ ها بسته به اندازه سنگ متفاوت است. به طور کلی، سنگ های کوچک می توانند اغلب بدون نیاز به درمان در عرض ۱-۲ هفته از طریق ادرار دفع شوند.

از طرف دیگر، سنگ های بزرگتر ممکن است ۲-۳ هفته طول بکشد تا از کلیه ها به مثانه منتقل شوند.

سنگ هایی که در عرض ۴ هفته به طور خودکار دفع نشوند، معمولاً نیاز به درمان پزشکی دارند.

چگونه از سنگ کلیه پیشگیری کنیم

آبرسانی مناسب یک اقدام پیشگیرانه کلیدی است. توصیه می شود روزانه حداقل ۲.۵ لیتر ادرار دفع کنید. افزایش میزان ادرار به شستشوی کلیه ها کمک می کند.

می توانید به جای آب، دمنوش زنجبیل، نوشیدنی گازدار و آب میوه ها را برای افزایش دریافت مایعات جایگزین کنید. اگر سنگ ها مربوط به سطح پایین سیترات باشند، آب میوه های حاوی سیترات می تواند از تشکیل سنگ ها جلوگیری کند.

همچنین محدود کردن مصرف غذاهای غنی از اگزالات و کاهش دریافت نمک و پروتئین های حیوانی می تواند خطر ابتلا به سنگ کلیه را کاهش دهد.

پزشک شما ممکن است داروهایی برای پیشگیری از تشکیل سنگ های کلسیمی و اسید اوریکی تجویز کند. اگر قبلاً سنگ کلیه داشته اید یا در معرض خطر ابتلا به آن هستید، با پزشک خود صحبت کنید و بهترین روش های پیشگیری را بررسی کنید.

غذاهایی که می توانند باعث سنگ کلیه شوند

علاوه بر نوشیدن بیشتر آب، تغییرات در رژیم غذایی نیز می تواند به پیشگیری از این بیماری کمک کند.

اینها برخی از غذاهایی هستند که ممکن است نیاز باشد مصرف آن ها را محدود کرده یا از آن ها اجتناب کنید:

  • گوشت گاو
  • مرغ
  • فراورده های فرعی گوشت مانند کبد، شش، سیرابی…
  • ماهی
  • صدف
  • تخم مرغ
  • شیر
  • پنیر
  • ماست
  • گوشت فرآوری شده
  • غذاهای فست فودی
  • غذاهای آماده منجمد
  • تنقلات شور

پروتئین های حیوانی مانند گوشت، طیور، غذاهای دریایی و لبنیات می توانند سطح اسید اوریک ادرار را افزایش داده و به دنبال آن، خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد

در بسیاری از موارد، سنگ های کلیه کوچک می توانند به تنهایی از مجاری ادراری عبور کنند و نیازی به درمان ندارند.

اگر قادر به مدیریت درد خود با داروهای بدون نسخه باشید و نشانه ای از عفونت یا علائم شدید مانند تهوع یا استفراغ نداشته باشید، ممکن است نیازی به درمان نباشد.

با این حال، در صورت مشاهده هر یک از این علائم باید فوراً به پزشک مراجعه کنید:

  • خون در ادرار
  • تب
  • لرز
  • بوی بد ادرار
  • استفراغ
  • درد شدید در پشت یا پهلو
  • درد یا سوزش هنگام دفع ادرار
  • مشکل در ادرار کردن

پزشک شما می تواند به شما در تدوین برنامه ای برای پیشگیری از تشکیل سنگ ها و محافظت در برابر عوارض طولانی مدت کمک کند (+).

نکته پایانی

اگرچه سنگ کلیه می تواند یک مشکل دردناک و ناامیدکننده باشد، اما گزینه های درمانی مختلفی در دسترس است.

در واقع، داروها و روش های مختلفی وجود دارد که می تواند به مدیریت علائم و تسهیل عبور سنگ کلیه کمک کند.

علاوه بر این، آبرسانی مناسب و تغییرات در رژیم غذایی می تواند از تشکیل سنگ کلیه در بلند مدت جلوگیری کند.

آیا این مطلب برای شما مفید بود؟

میانگین امتیازات ۵ از ۵
از مجموع ۱۰۰ رای
منابع
mayoclinickidneynhsmountsinai
guest
2 نظرات
تازه‌ترین
قدیمی‌ترین بیشترین رأی
بازخورد (Feedback) های اینلاین
مشاهده همه دیدگاه ها
saeedi.m.1402@gmail.com
saeedi.m.1402@gmail.com
3 ماه قبل

من از وقتی چای سبز میخورم بهتر شدم دردم نسبتااااا کم شده امتحان کنین شمام

فاطمه
فاطمه
3 ماه قبل

دوستان، کسی تا حالا از روش‌های طبیعی مثل مصرف آب لیمو برای دفع سنگ کلیه استفاده کرده؟ جواب داده؟

دکمه بازگشت به بالا