خار پاشنه چیست و چطور درمان می شود؟
خار پاشنه در اثر رشد زائدۀ شبه استخوانی (به نام رسوب کلسیم) بین استخوان پاشنه و گودی کف پا رخ می دهد. معمولاً خار پاشنه ابتدا در قسمت جلو و زیر پاشنه ظاهر می شود و در نهایت، سایر قسمت های پا را تحت الشعاع قرار می دهد. ممکن است طول خار پاشنه به یک و نیم سانتی متر برسد اما لزوماً با چشم غیر مسلح دیده نمی شود.
تشخیص این عارضه جسمی کار دشواری است چون معمولاً درد ندارد و احساس درد در پاشنۀ پا لزوماً نشانۀ خارپاشنه نیست. در ادامه بیشتر درمورد این زائدۀ استخوانی و علت بروز آن توضیح می دهیم.
علائم خارپاشنه
از جمله علائم این عارضه می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- درد
- التهاب
- ورم جلوی پاشنه
ممکن است ناحیۀ آسیب دیده در اثر ورم و التهاب سوزش داشته باشد. گاهی این علائم به گودی کف پا سرایت می کند و در نهایت، یک زائدۀ کوچک استخوانی دیده می شود.
گاهی این عارضه هیچ علامتی ندارد و ممکن است در بافت نرم یا استخوان دور پاشنه متوجه تغییر نشوید. خار پاشنه صرفاً از طریق اشعۀ ایکس و به کمک سایر آزمایشات مخصوص مشکلات پا قابل تشخیص است.
علت خارپاشنه چیست؟
اگر عضله و رباط کف پا در بلندمدت تحت فشار قرار بگیرد، خار پاشنه ظاهر می شود. فشار روی استخوان پاشنه (کالکانئوس) منجر به تشکیل این عارضه جسمی می شود.
خار پاشنه به مرور زمان ایجاد می شود. این وضعیت بلافاصله بعد از ورزش یا تمرین رخ نمی دهد. معمولاً زمانی ظاهر می شود که علائم اولیه، مثل درد پاشنه، را نادیده بگیرید.
فشار ناشی از راه رفتن، دویدن یا پریدن روی سطوح سخت و محکم از جمله دلایل بروز خار پاشنه است. پوشیدن کفش نامناسب هم در بروز این وضعیت نقش دارد.
عوامل زیر در بروز خار پاشنه دخیل هستند:
- آرتروز
- کبودی پاشنه
- اضافه وزن
- کفش تنگ
- مشکل راه رفتن
- دمپایی لا انگشتی
- کفش کهنه
اکثر کسانی که دچار این مشکل جسمی هستند، دچار وضعیتی به نام فاسئیت پلانتار هستند. این وضعیتِ دردناک در بافت محکم و فیبروزیِ بین پاشنه و انگشتان پا رخ می دهد. فاسئیت پلانتار ریسک خار پاشنه را افزایش می دهد.
پرسش و پاسخ: خار پاشنه و فاسئیت پلانتار
سوال: خارپاشنه با فاسئیت پلانتار چه فرقی دارد؟
جواب: دو وضعیت خار پاشنه و فاسئیت پلانتار با یکدیگر فرق دارند اما بین این دو ارتباط نزدیک دیده می شود. به زائدۀ استخوانی که از انتهای پاشنه تا فاسیای پلانتار (نیام کف پایی) کشیده می شود، خار پاشنه می گویند که در اندازههای مختلف دیده می شود اما معمولاً بزرگ تر از یک و نیم سانتی متر نیست. ممکن است خار پاشنه بدون علامت باشد و در اغلب موارد، به کمک اشعۀ ایکس تشخیص داده می شود.
فاسئیت پلانتار وضعیتی دردناک است که در اثر ملتهب شدن محل اتصال نیام کف پایی به پاشنه رخ می دهد. اگر نیام کف پایی تحت فشار شدید و غیر عادی قرار بگیرد، ملتهب می شود. اضافه وزن، پوشیدن کفش کهنه یا نامناسب به پا فشار وارد می کند.
در مجموع، فاسئیت پلانتار به مرور زمان و خود به خود فروکش می کند اما خار پاشنه از بین نمی رود و در صورت نیاز، با جراحی برداشته می شود. خوشبختانه، فقط در موارد نادر جراحی ضرورت پیدا می کند.
- ویلیام موریسون، پزشک
جواب فوق برگرفته از نظر پزشکان متخصص است. این اطلاعات صرفاً با هدف افزایش آگاهی جمع آوری شده و نباید به منزلۀ توصیۀ پزشکی در نظر گرفته شود.
تشخیص خار پاشنه
تشخیص خار پاشنه بدون مشورت با پزشک آسان نیست زیرا علائم این وضعیت شبیه به سایر مشکلات و انواع دردها در ناحیۀ کف پاست.
لازم است برای تشخیص دقیق خار پاشنه به متخصص، مثل جراح ارتوپد یا پاپزشک، مراجعه کنید. متخصص می تواند به کمک اشعۀ ایکس خار پاشنه را تشخیص دهد.
معمولاً زائدۀ استخوانی با چشم غیر مسلح دیده نمی شود. به همین دلیل، لازم است در صورت تجربۀ احساس درد و التهاب در پا از روش های عکسبرداری کمک بگیرید.
پزشک قبل از عکسبرداری معاینات لازم را انجام می دهد و دنبال نشانه های التهاب یا سرخی پا می گردد. همینطور میزان حساسیت نسبت به لمس یا فشار را بررسی می کند. حساسیت یکی از نشانه های خار پاشنه است.
پاپزشک برای تشخیص خار پاشنه از آزمایشات فیزیکی، مانند ایستادن روی یک پا و راه رفتن، کمک می گیرد.
درمان خار پاشنه
استراحت و تغییر سبک زندگی اولین قدم برای درمان خار پاشنه است. برای درمان خار پاشنه، با پزشک درمورد روش های زیر مشورت کنید:
کیسۀ آب
هر بار به مدت ۱۵ دقیقه کیسۀ آب سرد یا کمپرس سرد را روی ناحیۀ مورد نظر بگذارید. این کار باعث می شود کف پا موقتاً بی حس شود و درد خار پاشنه را تسکین می دهد. این روش به کاهش التهاب هم کمک می کند. درمورد خار پاشنه، استفاده از کیسۀ آب سرد به کمپرس گرم ترجیح داده می شود زیرا حرارت بیشتر به درد و گرفتگی مفصل و عضله کمک می کند.
تزریق داروهای ضد التهاب
اگر احساس درد شدید باشد، پاپزشک آمپول کورتیکواستروئید را تجویز می کند. تزریق داروهای ضد التهاب به تسکین درد و التهاب در پاشنه و گودی کف پا کمک می کند.
داروهای بدون نسخه
اگر درد حاد یا موقتی باشد، به کمک مسکن های بدون نسخه فروکش می کند. از جمله این داروها می توان به استامینوفن، آسپرین یا ایبوپروفن اشاره کرد.
تمرین های فیزیوتراپی و حرکات کششی برای درمان خار پاشنه
پاپزشک برای آموزش و تمرین روش های مناسب و جلوگیری از تجربۀ درد در بلندمدت، فیزیوتراپی را پیشنهاد می دهد؛ مخصوصاً به این دلیل که مصرف داروهای ضد التهاب در بلندمدت خطرناک است.
از جمله تمرین های مناسب برای درمان خار پاشنه می توان به حرکات کششی پاشنه و عضلات فاسیا پلانتار اشاره کرد. فیزیوتراپ به شما یاد می دهد این حرکات را در خانه انجام دهید. شما می توانید این تمرین ها را در هر ساعت از روز انجام دهید اما تمرین حرکات کششی قبل از خواب بیشترین تأثیر را دارد.
استراحت
بهترین روش که برای درمان فاسئیت پلانتار و خار پاشنه پیشنهاد می شود، استراحت است چون هم به تسکین درد کمک می کند و هم مانع از وخیم شدن شرایط می شود. استراحت بعد از ساعت ها ایستادن یا انجام سایر فعالیت ها بسیار مهم و ضروری است.
اگر درد خار پاشنه حاد و شدید باشد، پاپزشک از شما می خواهد مدتی به پای خود استراحت دهید تا علائم فروکش کند. اگر با وجود احساس درد در پاشنه به این ناحیه فشار بیاورید، وضعیت بدتر می شود و دوران نقاهت بیشتر طول می کشد.
کفی طبی
کفی طبی به کاهش درد کمک می کند و جلوی آسیب بیشتر را می گیرد. در کنار استفاده از کفی طبی، از پوشیدن کفش مناسب غافل نشوید.
جراحی برای درمان خار پاشنه
اگر درد شدید و مداوم باشد، پزشک جراحی را پیشنهاد می دهد که شامل برداشتن خار پاشنه است. گاهی فاسئیت پلانتار همزمان با جراحی خار پاشنه خارج می شود.
جراحی این بیماری هم درد را تسکین می دهد و هم قابلیت حرکت پا را بالا می برد. اکثر کسانی که این جراحی را انجام می دهند، دچار فاسئیت پلانتار نیز هستند. جراحی آخرین قدم برای درمان است زیرا امروزه انواع روش ها و رویکردهای درمان وجود دارد.
پزشک قبل از پیشنهاد جراحی برای آخرین بار عکسبرداری ها و آزمایشات لازم را انجام می دهد تا مطمئن شود که بیمار گزینۀ مناسبی برای جراحی است.
توجه داشته باشید دوران نقاهت جراحی این اختلال کمی طول می کشد و بیمار نباید بلافاصله بعد از جراحی به پا فشار وارد کند. فرایند نقاهت شامل مراحل زیر است:
- استراحت و استفاده از یخ
- کمپرسیون
- تجهیزات حمایتی
تمرین ها و حرکات ورزشی مناسب برای درمان خارپاشنه
حرکات کششی به باز شدن عضلات و رباط ها کمک می کنند و مانع از بروز آسیب می شوند. همینطور به کنترل درد و درمان این عارضه کمک می کنند.
بعضی از حرکات کششی به تسکین درد و التهاب در پاشنه و ساق پا کمک می کنند. از جمله:
- حرکات کششی ساق پا در مقابل دیوار
- حرکات کششی ساق پا روی پله
- چرخاندن توپ گلف/ تنیس با کف پا
- خم کردن انگشتان پا در حالت نشسته
- بلند کردن حوله با انگشت پا
روغن
بعضی از روغن ها به صورت طبیعی ضد التهاب هستند و به کاهش درد و التهاب کمک می کنند. همچنین می توانید روغن را به پاشنۀ پا بمالید.
از جمله این روغن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
تحقیقات روی خواص این روغن ها در مقابله با التهاب ادامه دارد اما هنوز از تأثیر قطعی این مواد بر درمان مطمئن نیستیم.
توجه داشته باشید این روغن ها خاصیت بالینی دارند و در صورت مصرف بی رویه، با عوارض همراه هستند. همیشه چند قطره روغن اسانس را با دست کم سه برابر روغن پایه ترکیب کنید و قبل از استفاده، مقدار کمی از آن را به پوست بمالید تا مطمئن شوید که به مواد حساسیت ندارید.
چطور از خارپاشنه جلوگیری کنیم؟
برای جلوگیری از این عارضه، بیشتر به سلامت پای خود توجه کنید. به میزان فشار روزانه روی پا دقت کنید. حتماً در پایان روز به پاهای خود استراحت دهید.
هرگز احساس درد پاشنه را نادیده نگیرید و فشار روی این ناحیه را بیشتر نکنید.
اگر با وجود درد به راه رفتن، ورزش یا پوشیدن کفش نامناسب ادامه دهید، دچار مشکلات بلندمدت مثل خار پاشنه می شوید. اگر بعد از هر فعالیت در ناحیۀ پاشنۀ پا احساس درد دارید، روی ناحیۀ مورد نظر یخ بگذارید و استراحت کنید تا احساس درد فروکش کند.
سوالات متداول
- خارپاشنه چیست؟
خارپاشنه یک بیماری التهابی است که در قسمت پاشنه پا ایجاد میشود. - چه عواملی باعث ایجاد خارپاشنه میشوند؟
عوامل اصلی ایجاد خارپاشنه شامل فشار زیاد بر روی پاشنه، اضافه وزن، پوشیدن کفشهای نامناسب و سابقه خانوادگی است. - چه علائمی در خارپاشنه وجود دارد؟
درد شدید در قسمت پاشنه پا، تورم و سفتی پاشنه از جمله علائم شایع خارپاشنه هستند. - چگونه خارپاشنه درمان میشود؟
درمان خارپاشنه شامل استراحت، استفاده از کفشهای مناسب، ورزشهای کششی و در صورت نیاز تزریق کورتون یا جراحی است. - آیا میتوان از ایجاد خارپاشنه پیشگیری کرد؟
بله، با مراقبت از پاها، حفظ وزن مناسب و استفاده از کفشهای مناسب میتوان از بروز خارپاشنه پیشگیری کرد.